Tác dụng tổ yến

Yến sào từ lâu đã nổi tiếng với giá trị dinh dưỡng cao. Tuy nhiên thực tế và cụ thể về công dụng thần kỳ của yến sào thì không phải ai cũng nắm rõ.

Yến sào là gì?

Chim yến là một loài chim có vẻ ngoài khá giống với én nhưng thật ra lại không có bất kỳ quan hệ họ hàng nào. Yến có rất nhiều chi loài khác nhau. Trong đó phổ biến ở Việt Nam có chim yến hàng (Aerodramus fuciphagus) với phân loài yến đảo (Aerodramus fuciphagus germani) chủ yếu tập trung tại các tỉnh duyên hải và yến nhà (Aerodramus fuciphagus amechanus, Aerodramus fuciphagus S.p) phân bố rộng trên khắp miền Trung và miền Nam.

Yến hàng là một trong các loài yến làm tổ ăn được. Do tổ chim được dệt từ nước bọt của chim. Vào thời kỳ sinh sản, tuyến nước bọt chim yến phát triển rất mạnh, phình to hai bên má. Mỗi đôi chim chọn một nơi thích hợp để cùng xây tổ. Thông thường là trên vách đá (yến đảo), vách tường hay vách gỗ (yến nhà) ở những không gian nhỏ, tối và ẩm.

ệt từ nước bọt của chim
Tổ yến được dệt từ nước bọt của chim

Cả chim trống và chim mái đều cùng tham gia xây tổ bằng cách tiết nước bọt từ hai tuyến nước bọt dưới lưới ở má trái và phải. Mục đích chim làm tổ là để có nơi an toàn đẻ trứng, ấp trứng và chăm sóc chim non.

“Yến sào” là cách gọi phổ biến khác của tổ yến. Trong tiếng Hán, “sào” có nghĩa là “ổ, tổ”. Như vậy yến sào cũng mang chung ý nghĩa là tổ hay ổ của chim yến.

Từ rất sớm, người ta đã phát hiện yến sào sở hữu nhiều công dụng rất tốt đối với sức khoẻ. Đây chính là lý do yến sào được xếp vào hàng thực phẩm đại bổ, nằm trong nhóm “bát trân” – tám món ăn quý hiếm mà thời xưa chỉ dành riêng cho bậc vua chúa.

Theo Đông y, yến sào có vị ngọt, tính bình, vào phế vị thận, công dụng bổ phế dưỡng âm, bổ hư dưỡng vị, ích thận cố biểu, kiện tỳ điều trung, bổ nguyên ích não, lưỡng bổ khí huyết, diên niên ích thọ, dưỡng vệ sinh tân…

Nhiều quan điểm cho rằng nghề nuôi yến thất đức vì lấy mất tổ của chim yến. Tuy nhiên thực tế không phải vậy. Có nhiều thời điểm thu hoạch tổ yến như khi chim vừa xây xong tổ, khi chim đẻ trứng và sau khi chim non bay đi.

Để phát triển đàn yến bền vững, đa số chỉ thu hoạch tổ yến sau khi chim non bay đi. Bởi vào lứa đẻ kế tiếp, chim cũng xây tổ mới chồng lên tổ cũ. Do đó, việc thu hoạch tổ cũ sau khi chim non cứng cáp và bay đi sẽ không ảnh hưởng đến đời sống của chim bố mẹ lẫn chim con.

Thành phần dinh dưỡng của yến sào

Theo các nghiên cứu khoa học, yến sào có cấu trúc glycoprotein – một dạng phân tử protein gắn carbohydrate. Trong đó, carbohydrate là một chuỗi oligosaccharide (glycan) liên kết cộng hóa trị với chuỗi bên polypeptide của protein. Glycoprotein có đặc điểm hút nước nhiều hơn protein thông thường do có nhóm -OH của đường.

Protein và 18 loại axit amin

Các nhà khoa học tìm thấy trong thành phần yến sào, protein chiếm hơn 50 – 65%, chứa 18 loại axit amin, đặc biệt hiện diện đầy đủ 9 loại axit amin thiết yếu mà cơ thể không tự tổng hợp được.

rong thành phần yến sào, protein chiếm hơn 50 – 65%
Trong thành phần yến sào, protein chiếm hơn 50 – 65%

Một số loại axit amin hàm lượng cao trong yến sào có thể kể đến như:

Proline: Giúp cơ thể tạo nên collagen – thành phần chính của mô liên kết (“chất keo”), xây dựng nên da, cơ, xương, dây chằng, mạch máu, giác mạc… Với vai trò này, proline được xem như một chất chống oxy hoá, có khả năng hỗ trợ cải thiện chất lượng làn da, thúc đẩy phục hồi và tái tạo tế bào da mới, tăng độ đàn hồi, làm da căng mịn, hạn chế nếp nhăn…

Axit aspartic: Góp phần quan trọng vào quá trình tổng hợp 4 loại axit amin thiết yếu là lysine, methionine, threonine và isoleucine. Axit aspartic cũng tham gia tổng hợp testosterone, thúc đẩy tăng cường sức khoẻ cơ bắp và thể lực. Ngoài ra còn giúp tổng hợp hormone luteinizing, giúp điều tiết rụng trứng ở phụ nữ, tăng cường sản xuất tinh trùng và cải thiện chất lượng tinh trùng ở nam giới.

Serine: Đóng vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi chất của cơ thể, giúp chuyển hoá chất béo, cũng là tiền chất của nhiều loại axit amin khác. Ngoài ra còn là một chất dẫn truyền thần kinh. Serine có tác dụng củng cố hệ miễn dịch, bảo vệ hệ thần kinh, giảm căng thẳng, cải thiện giấc ngủ…

Axit glutamic: Là một chất dẫn truyền thần kinh, giúp bảo vệ hệ thần kinh, nâng cao chất lượng giấc ngủ, giảm stress, hỗ trợ cải thiện tình trạng suy nhược thần kinh, suy nhược thể lực…

L-arginine: Đóng vai trò quan trọng trong quá trình phân chia tế bào, giúp chữa lành vết thương, tăng cường chức năng miễn dịch, bảo vệ tim mạch, điều hoà huyết áp… L-arginine còn có khả năng chống lại triệu chứng giảm cân do HIV gây ra, cải thiện bệnh viêm thận, giảm đau nửa đầu… Ngoài ra cũng có tác dụng cải thiện chức năng sinh lý nhờ làm tăng lượng máu đến cơ quan sinh dục.

Protein trong yến sào chứa 18 loại axit amin
Protein trong yến sào chứa 18 loại axit amin

Đặc biệt, yến sào còn có đủ 9 loại axit amin thiết yếu cơ thể không tự tổng hợp được mà chỉ có thể nạp vào qua chế độ ăn uống như:

Lysine: Tăng cường hấp thụ và lưu giữ canxi, chữa lành vết thương, tổng hợp nhiều loại hormone, enzym và kháng thể… Nhờ đó, lysine có thể giúp củng cố hệ cơ xương, ngừa loãng xương, thúc đẩy phục hồi nhanh sau chấn thương/tổn thương, giảm căng thẳng và lo âu, điều hoà huyết áp…

Leucine: Kích thích tổng hợp protein, tham gia vào quá trình tổng hợp – xây dựng cơ bắp, giải phóng nhiều tiền chất… Về tác dụng cụ thể, leucine có khả năng tăng cường thể lực, thúc đẩy cơ bắp phát triển, giảm mỏi cơ sau khi tập luyện, làm chậm tiến trình suy giảm cơ bắp theo độ tuổi, điều hoà đường huyết…

Isoleucine: Thúc đẩy phát triển các hormone tăng trưởng, thúc đẩy sản xuất glucose, điều chỉnh lượng đường trong máu… Nhờ đó mà Isoleucine có thể giúp phục hồi và tăng cường sức mạnh cơ bắp, ngăn ngừa suy thoái mô cơ, giảm nguy cơ nhiễm trùng vết thương, ngăn ngừa chứng hạ đường huyết, ngăn ngừa các vấn đề liên quan đến hệ thần kinh…

Histidine: Tích cực tham gia vào quá trình sản xuất hormone và chất chuyển hoá liên quan đến chức năng thận, dịch tiết dạ dày, dẫn truyền thần kinh, hệ miễn dịch… Histidine cũng đóng vai trọng quan trọng giúp sửa chữa và phát triển mô, tạo ra tế bào máu, bảo vệ tế bào thần kinh…

Methionine: Là thành phần quan trọng trong việc chuyển hoá thành phân tử chứa lưu huỳnh, giúp bảo vệ mô, chỉnh sửa DNA, duy trì hoạt động của tế bào… Bên cạnh đó, methionine còn tham gia tạo ra protein mới thay thế protein cũ. Methionine thường được sử dụng để điều trị nhiều bệnh về gan, chữa làm vết thương, chữa trầm cảm, bệnh Parkinson…

Threonine: Hỗ trợ nhiều cơ quan quan trọng như hệ thần kinh trung ương, hệ miễn dịch, tim mạch, gan… Đồng thời tham gia tổng hợp collagen, elastin và mô cơ. Threonine có tác dụng giúp xương răng chắc khoẻ, làm lành nhanh vết thương, tăng cường chức năng gan, ngăn ngừa tình trạng gan nhiễm mỡ, giảm lo âu căng thẳng tinh thần…

Tryptophan: Duy trì cân bằng nito trong cơ thể, là tiền chất của serotonin – hormone liên quan đến cảm giác thèm ăn, tâm trạng, cơn buồn ngủ… Tryptophan có thể giúp cải thiện tâm trạng, cân bằng cảm xúc, nâng cao chất lượng giấc ngủ…

Valine: Tham gia sửa chữa mô, thúc đẩy tăng trưởng cơ bắp, là tiền chất tổng hợp penicillin… Tác dụng cụ thể của valine là phát triển mô cơ, đẩy nhanh phục hồi mô cơ sau tổn thương, tăng sức bền và độ dẻo dai, tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ khắc phục chứng mất ngủ và chán ăn…

Phenylalanine: Tham gia vào quá trình chuyển hoá các chất dẫn truyền thần kinh quan trọng (tác động đến cơ thể, tâm trạng, cảm xúc, tư duy) như dopamin, noradrenalin, adrenalin và cả serotonin. Phenylalanine có tác dụng bổ não, tăng cường trí nhớ, có khả năng hỗ trợ giảm đau, cải thiện tâm trạng và chống trầm cảm.

Carbohydrate

Các nghiên cứu cũng tìm thấy trong thành phần dinh dưỡng của yến sào có 25 – 27% là carbohydrate, trong đó bao gồm:

Axit sialic: Là thành phần cấu tạo nên ganglioside (phân tử có nhiều ở đầu dây thần kinh), có chức năng dẫn truyền tín hiệu thần kinh, đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành não bộ ở thai nhi. Axit sialic có thể kích thích phát triển não bộ, tăng cường trí nhớ, ngăn ngừa bệnh đãng trí ở người già…

Ngoài ra axit sialic cũng tham gia vào quá trình trao đổi chất nên giúp giảm nguy cơ mắc bệnh sỏi thận, thúc đẩy cơ thể nhanh chóng phục hồi sau khi bị nhiễm xạ, tổn thương hồng cầu do hoá trị, xạ trị ung thư…

Trong thành phần dinh dưỡng của yến sào có 25 – 27% là carbohydrate
Trong thành phần dinh dưỡng của yến sào có 25 – 27% là carbohydrate

Glucosamine: Là thành phần tạo nên sụn khớp và chất nhầy bôi trơn khớp, các mô đệm của khớp. Glucosamine giúp bảo vệ sụn khớp, ngăn cản sụn phân huỷ, hỗ trợ chữa trị các bệnh về viêm khớp.

Galactose: Là thành phần chuyển hoá thành glucose, giúp cung cấp năng lượng cho cơ thể, cung cấp năng lượng để tế bào phát triển, cân bằng hormone insulin, giảm cảm giác thèm ăn…

Ngoài các chất kể trên, carbohydrate trong yến sào còn chứa galactosamine và fructose.

Khoáng đa và vi lượng

Bên cạnh protein và carbohydrate, trong thành phần của yến sào còn chứa nhiều khoáng đa và vi lượng đóng vai trò quan trọng trong việc hoàn thiện các chức năng sinh lý học, duy trì sức khoẻ cơ thể như: canxi, sắt, đồng, kẽm, natri, mangan, kali, magie…

Các khoáng chất này đều rất cần thiết trong việc xây dựng tế bào, mô, hoạt động hô hấp –  chuyển hoá và bài tiết của tế bào, củng cố hệ miễn dịch… Không chỉ thế còn là thành phần tạo nên nhiều loại hormone, dịch tiêu hoá…

Trong thành phần của yến sào còn chứa nhiều khoáng đa và vi lượng
Trong thành phần của yến sào còn chứa nhiều khoáng đa và vi lượng

Ví dụ canxi giúp cấu trúc nên xương và răng, natri cân bằng chất điện giải và ổn định huyết áp, kali duy trì chất lỏng trong các tế bào, sắt mang oxy cho cơ bắp và tạo hormone, mangan giúp chuyển hoá cholesterol, kẽm tăng cường hệ miễn dịch và chữa lành vết thương…

Xem thêm: Tác dụng tổ yến chưng

Tác dụng tổ yến với trẻ em

Yến sào có tác dụng thúc đẩy sự phát triển toàn diện ở trẻ nhỏ. Theo các chuyên gia, ngay từ độ tuổi ăn dặm là đã có thể cho bé uống nước yến hay ăn cháo yến, súp yến sào.

Yến sào có tác dụng thúc đẩy sự phát triển toàn diện ở trẻ nhỏ
Yến sào có tác dụng thúc đẩy sự phát triển toàn diện ở trẻ nhỏ

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh yến sào mang đến cho trẻ nguồn dinh dưỡng dồi dào, cung cấp năng lượng, giúp phát triển trí não, thúc đẩy phát triển hệ cơ xương, tăng cường khả năng hấp thụ dưỡng chất, tăng cường sức đề kháng, ngăn ngừa virus cúm… Ngoài ra, yến sào còn có tác dụng hỗ trợ cải thiện nhiều vấn đề dễ gặp ở trẻ em như biếng ăn, còi xương, suy dinh dưỡng…

Xem chi tiết: Tác dụng của tổ yến đối với trẻ em

Tác dụng tổ yến với phụ nữ

Yến sào hiện nay là món ăn thời thượng của chị em phụ nữ. Bên cạnh các tác dụng bồi bổ sức khoẻ, yến sào còn được xem như một loại “thần dược” làm đẹp. Bởi loại thực phẩm đặc biệt này có khả năng ngăn ngừa lão hoá, tăng độ đàn hồi làn da, giúp da căng mịn, cải thiện các vấn đề về da (như sạm, nám, thâm mụn…), hỗ trợ giảm cân, thon gọn vóc dáng…

Yến sào hiện nay được xem như một loại “thần dược” làm đẹp cho chị em phụ nữ
Yến sào hiện nay được xem như một loại “thần dược” làm đẹp cho chị em phụ nữ

Ngoài ra yến sào còn rất tốt trong việc giải toả căng thẳng, giảm stress, giảm áp lực, ngủ ngon hơn, giúp tinh thần phấn chấn và vui tươi hơn. Không chỉ thế, yến sào cũng có tác dụng cải thiện chức năng sinh lý cho phái nữ, tăng cường ham muốn và khoái cảm trong chuyện chăn gối.

Xem chi tiết: Tác dụng của tổ yến đối với phụ nữ

Tác dụng tổ yến với bà bầu

Yến sào là một loại thực phẩm bồi bổ rất phù hợp để các mẹ bầu sử dụng. Thành phần dinh dưỡng dồi dào và phong phú trong yến sào sẽ giúp kịp thời bù đắp và bổ sung các chất cần thiết cho cơ thể phụ nữ khi mang thai (như đạm, sắt, canxi…), tăng cường sức đề kháng (bà bầu thường bị giảm sức đề kháng), ngăn ngừa trầm cảm khi mang thai, giảm đau nhức, ngủ ngon, làm đẹp da…

Yến sào là một loại thực phẩm bồi bổ rất phù hợp để các mẹ bầu sử dụng
Yến sào là một loại thực phẩm bồi bổ rất phù hợp để các mẹ bầu sử dụng

Không những tốt cho người mẹ, yến sào còn cung cấp dưỡng chất giúp bảo vệ thai kỳ, thúc đẩy sự phát triển toàn diện của thai nhi, nhất là phát triển trí não và hệ cơ xương.

Xem chi tiết: Tác dụng tổ yến với bà bầu

Tác dụng tổ yến với phụ nữ sau sinh

Yến sào đem đến rất nhiều tác dụng tốt cho phụ nữ sau sinh. Với hàm lượng đạm cao, chứa đầy đủ các loại axit amin thiết yếu, có nhiều khoáng chất đa và vi lượng… yến sào có thể giúp lợi sữa, kích thích cơ thể người mẹ tiết sữa nhiều hơn.

Yến sào đem đến rất nhiều tác dụng tốt cho phụ nữ sau sinh
Yến sào đem đến rất nhiều tác dụng tốt cho phụ nữ sau sinh

Những dưỡng chất trong yến sào còn thúc đẩy nhanh quá trình phục hồi sức khoẻ sau sinh, làm lành nhanh các vết thương bên ngoài và tổn thương bên trong, ngăn ngừa chứng trầm cảm sau sinh, ngủ ngon hơn, cải thiện chất lượng làn da và vóc dáng…

Xem chi tiết: Tác dụng của yến sào với phụ nữ sau sinh

Tác dụng tổ yến với nam giới

Với nam giới, yến sào có khả năng tăng cường sức khoẻ nhanh chóng, hỗ trợ thanh lọc giải độc, tăng cường trí nhớ, giải toả áp lực tinh thần, giúp ngủ ngon và sâu hơn… Trong thành phần yến sào có nhiều loại axit amin và khoáng chất giúp củng cố xương khớp chắc khoẻ, thúc đẩy phục hồi và phát triển cơ bắp… nên rất hợp với những ai thường tập gym, chơi thể thao, vận động thể lực nhiều.

Yến sào còn nổi tiếng với tác dụng tăng cường chức năng sinh lý phái mạnh
Yến sào còn nổi tiếng với tác dụng tăng cường chức năng sinh lý phái mạnh

Đặc biệt yến sào còn nổi tiếng với tác dụng tăng cường chức năng sinh lý phái mạnh, hỗ trợ điều trị các vấn đề liên quan đến sinh lý.

Xem chi tiết: Tác dụng của tổ yến với nam giới

Tác dụng tổ yến với người già

Khi nói đến các loại thực phẩm tốt cho sức khoẻ người già thì yến sào luôn là lựa chọn hàng đầu. Với giá trị dinh dưỡng cao, yến sào có thể giúp bồi bổ, tăng cường sinh lực cho người cao tuổi, tăng cường trí nhớ, tăng cường sức đề kháng, cải thiện chức năng hoạt động của hệ xương khớp, điều hoà huyết áp, đẩy nhanh quá trình hồi phục sau bệnh…

Khi nói đến các loại thực phẩm tốt cho sức khoẻ người già thì yến sào luôn là lựa chọn hàng đầu
Khi nói đến các loại thực phẩm tốt cho sức khoẻ người già thì yến sào luôn là lựa chọn hàng đầu

Trong yến sào chứa nhiều chất chống oxy hoá nên có thể làm chậm tiến trình lão hoá bởi tuổi tác. Yến sào có khả năng hỗ trợ điều trị và ngăn ngừa nhiều bệnh thường gặp ở người cao tuổi như: cao huyết áp, tiểu đường, Alzheimer, Parkinson, các bệnh về tim mạch, gan thận…

Xem chi tiết: Tác dụng của tổ yến đối với người già

Tác dụng tổ yến với người bệnh

Từ rất lâu yến sào đã được biết đến là một loại thực phẩm mang lại nhiều lợi ích cho người bệnh, người sau bệnh, sau phẫu thuật… Yến sào giúp thúc đẩy nhanh quá trình hồi phục sức khoẻ, làm lành vết thương hay những tổn thương, chấn thương…

o mang lại nhiều lợi ích sức khoẻ cho người bệnh
Yến sào mang lại nhiều lợi ích sức khoẻ cho người bệnh

Bên cạnh đó, yến sào còn có tác dụng tăng hiệu quả điều trị ung thư, hỗ trợ cải thiện các bệnh về xương khớp, tim mạch, tiểu đường, huyết áp, đãng trí ở người già… Yến sào cũng có khả năng hỗ trợ chữa chứng trầm cảm, mất ngủ.

Xem chi tiết: Tác dụng của yến sào với người bệnh

Yến sào mang đến rất nhiều tác dụng tốt. Tuy nhiên để phát huy hiệu quả tối đa cần chú sử dụng yến sào đúng cách.